Усадьба Богуденки. Порозово. Видео.

     "Нулевой километр" - цикл передач о нашем с вами наследии. Авторский проект Натальи Шматко. Познавательная программа об истории и людях Гродненщины. Усадьба Богуденки (Порозово).

Предыдущие и новые выпуски смотрите здесь.

Учителя – выпускники Порозовской СШ.

1. Шалкевич Анна Ивановна – география.
2. Шалкевич Мария Ивановна – история.
3. Шалкевич Казимир Петрович – трудовое обучение.
4. Шалкевич Гражина Казимировна – белорусский язык.
5. Соколовский Ромуальд Францевич – физика.
6. Соколовская  Елена Ромуальдовна – начальные классы.
7. Соколовская Анна Ромуальдовна – математика и информатика.
8. Гуштын Янина Станиславовна – черчение, рисование.
9. Шалкевич Ирена Михайловна – иностранные языки.
10. Носевич Тамара Павловна – история.
11. Дмуховская Магдалена Станиславовна – физика.
12. Дубровский Ренуш Антонович – физвоспитание.
13. Дмуховская Магдалена Казимировна – география.
14. Ярошевич Розалия Станиславовна – история.
15. Антипкин Иван Михайлович – история.
16. Белава Алина В. – иностранные языки.
17. Карлюк Валентина Ивановна – математика.
18. Шалкевич Вера Антоновна – русский язык.
19. Шалкевич Станислав Антонович – физвоспитание.
20. Гуштын Иосиф Людвигович – физвоспитание.
21. Дорош Ольга Васильевна – история.
22. Гляковский Роман Мечиславович – физика.
23. Шалкевич Иосиф Михайлович- химия.
24. Черепок Антон Карлович – математика.
25. Черепок Ядвига Карловна – математик.
26. Белава Виктор Иванович – физвоспитание.
27. Сухачёв Роман Леонидович – физвоспитание.
28. Астапчик Анна Викторовна – белорусский язык.
29. Черепок Ядвига Казимировна – география.
30. Козюк Анна Антоновна – начальные классы.
31. Козюк Елена Антоновна – начальные классы.
32. Шиманица Ян Анатольевич – начальные классы.
33. Крицкая Марина Иосифовна – история.
34. Ключинская Людмила Павловна – математика.
35. Ключинская Валентина Павловна – химия.
36. Бушма Галина Михайловна – математика.
37. Бушма Владимир Михайлович – биология, физкультура.
38. Почебут Сергей Александрович – биология, физкультура.
39. Почебут Светлана Александровна – химия, биология.
40. Слесарь Елена Иосифовна – иностранные языки.
41. Пинюта Ядвига Альфонсовна – иностранные языки.
42. Шалкевич Наталья Иосифовна – математика.
43. Шешель Мария Ивановна – иностранные языки.
44. Шешель Анна Иосифовна – география.
45. Гуштын Инна Ивановна – белорусский язык.
46. Домбровская Алина Иосифовна – география.
47. Усцило Марта Вальдовна – география.
48. Гудкова Татьяна Петровна – биология.
49. Козюк Иван Иосифович - трудовое обучение.
50. Астапчик Янина Ивановна - иностранные языки.
51. Соколовская Ядвига Петровна - русский язык.
52. Ветер Ирина Валерьевна - история.

Составлено: октябрь 2013 года.
Дополненно: январь 2014 года.

Р. Соколовский.

Porozów, którego już nie ma…

     

     Wiktor Szałkiewicz

     Tak się stało, że niestety, najstarsza i najlepsza część mieszkańców mojego Porozowa przeprowadziła się już na całkiem inne miejsce i leżąc na zabytkowym miasteczkowym cmentarzu pod Zapoliczami, oczekuje na drugie przyjście Zbawiciela… Kiedyś mamie przyśnił się nieboszczyk ojciec, Antoni. Mama zapytała go:

     - Antek, a co wy TAM robicie?

     - A co i zawsze robiliśmy – padła odpowiedź. Orzemy pole, pasiemy krowy, kosimy siano, stawiamy w stogi, a zimą przyjeżdżamy końmi i zabieramy…

     Tak więc wszyscy moi dalecy i bliscy krewni, nie wyłączając dziadka Stanisława i wujka Józefa oraz starzy znajomi – Józek Koziuk, Miecio Szałkiewicz nawet TAM nie zaznali spokoju…

Grób powstańca styczniowego Kazimierza Szałkiewicza na cmentarzu w Porozowie

     Jeszcze lat temu z dziesięć na cmentarzu rosło mnóstwo drzew: brzozy, klony, jesiony, nawet wiśnie i czereśnie, jaśminy. I bardzo fajnie wieczorem każdego dnia w końcu maja śpiewał słowik, trochę uroczyście, trochę beztrosko, jakby chciał osłodzić nieboszczykom chwile wiecznej nocy. A potem nowy ksiądz, zrobiwszy porządek przy kościele, zaczął oczyszczać z zarośli cmentarz i nie zostało na nim prawie nic, oprócz pomników i samotnej starej brzozy, na której złamanym wierzchu jakiś zwariowany bocian urządził gniazdo i regularnie wracając w porozowskie strony, wyklepuje co roku z żoną dwójkę albo i trójkę dzieci. A tej dawnej cmentarnej romantyki, tych krzaków bzu już nigdy chyba nie ujrzę i pięknej słowiczej pieśni nie usłyszę…

     Do dziś pamiętam jak po mszy niedzielnej przed kościołem stali gromadą wszyscy porozowscy mężczyźni, na winklu, to znaczy na głównym skrzyżowaniu ulic, elegancko ubrani, wygoleni, pachnący wodą kolońską, z papierosami w ręku i spokojnie o czymś gadali, czasem politykowali, bo i takich u nas nie brakowało. Wybitną postacią, tak w sensie geograficznym jak i politycznym był Kazimierz, syn Klemensa, albo – jak go nazywano – Kaziczko. To on kiedyś jednemu z miejscowych działaczy bolszewicko-kołchozowych palnął z rozgoryczeniem:

     - Wielki jest Związek Radziecki, od Amuru po Elbę, a kartofli posadzić nie ma gdzie! Aforyzm godny tego aby go wyryć złotymi literami na płycie w muzeum komunizmu. Stanisław Jerzy Lec umywa pióro i odpoczywa…

Dawny dworek w Porozowie. Fot. Wikipedia

     Kaziczko lubił geografię i wszystko co z nią związane, w każdą niedzielę oglądał „Telewizyjny klub wędrowców”, ba! – nawet wiedział gdzie jest Kustanaj, co w naszym miasteczku było nie do pomyślenia. Córka jego, pani Helena, poszła w jego ślady, bo uczyła nas w szkole geografii…

     Inną postacią, nie mniej wybitną i kolorową, był mój wielki przyjaciel, pan Józef Koziuk, dużo było u nas w miasteczku Józefów Koziuków, a ten akurat mieszkał na ulicy Nowej, po drodze z Porozowa do Bogudzienek. Osoba wręcz legendarna, miał bardzo ładny głos i sam mi opowiadał jak za czasów II Rzeczypospolitej przyjechała do Porozowa komisja niby z Warszawy i zakwalifikowała młodego i zdolnego chłopaka do konserwatorium. Ale gospodarka była duża, trzeba było komuś na niej pracować, a za nauczanie trzeba było płacić, więc Józek nie pojechał do Warszawy i został w miasteczku. Na weselach ochoczo wyśpiewywał popularne arietki polskie z lat trzydziestych: Kochać was, kobiety, to życie, to szczęście, to-raaaj! Albo: Brunetki, blondynki… czy piosenki legionowe. Zawsze pogodny, uśmiechnięty starszy pan… Na początku lat 50-ch balował w gronie licznych kolegów na Józefa w remizie strażackiej, wziął szklankę z wódką i zwracając się do portretu Stalina powiedział:

     - No, Józiu, powinszowania z okazji imienin!

     Oczywiście niebawem pojechał na Syberię piłować las, a wrócił dopiero po śmierci Wodza Wszystkich Czasów i Narodów…

Dawny majątek Bogudzięki Buttowt-Andrzejkowiczów w Porozowie

     W latach 30-ch, za II Rzeczypospolitej, Porozów był miasteczkiem przypominającym kocioł z barszczem: prawosławni, katolicy, liczna gmina żydowska, kościół, cerkiew, synagoga, dawna maleńka cerkiew unicka, sklepiki, kramiki… Nikomu się nie przelewało, ale ciężka codzienna praca na własnej roli była treścią i podstawą życia. Zdarzało się, że biedniejsi mieszkańcy okolicznych prawosławnych wsi, niepiśmienna romantyczna młodzież, za namową miejscowych bolszewickich agitatorów wstępowała do jakichś tajnych związków, zbierała się na zebrania w stodołach, śpiewała piosenki komsomolskie, rozrzucała antypolskie ulotki, ale wtedy wkraczała do akcji dzielna policyja z Wołkowyska i udaremniała działalność takich organizacji, waląc gumą po dupie… Niepiśmienni małorolni młodziankowie dostawali od roku do czterech i szli do pierdla, zapewniając przy tym wysoki sąd, że wyrzekają się komuny na zawsze.

     A potem nadszedł pamiętny rok 1939 i dzień 17 września, o którym ironicznie można powiedzieć słowami białoruskiego poety: Pasiekli nasz kraj papalam! Najpierwsz my wasz, a potem i wy nasz! W dzień triumfalnego wyzwolenia Zachodniej Białorusi spod ciężkiej i brudnej piety białopolskiej okupacji przyleciała konno do katolickiego Porozowa wataha mołojców z pobliskiej wsi, czy to z Daszkewiczów, czy to z Nowosadów:

     - Nu szto, budziem bicca, ci budziem mirycca?

     - Idzi, idzi k jibieni maciery! – odpowiedział im ktoś z tłumu.

     Pani Stefania Sokołowska myślała na głos:

     - No, wszystko bolszewicy mogą zrobić, ale ziemi przecież nie zabiorą?…

Przydrożna kapliczka w Porozowie. 1847r.

     Ziemia w Porozowie była rzeczą świętą, gospodarze porozowscy przez całe życie dokupowali ją, oszczędzając na tym lub owym, żeby potem móc ją rozdzielić między synów albo sposażyć córki. Bolszewicy zabrali ziemię, ale niby nie zabrali, tylko wszystkich ludzi razem z ziemią, końmi, inwentarzem wcielili do kołchozu, ponieważ jak wiadomo praca kolektywna na roli rozwesela, uszlachetnia i uzdrawia człowieka prostego. Mój świętej pamięci ojciec Antoni Szałkiewicz powiadając o tych latach mawiał:

     - Kriepka sowietskaja włast – skazał biedniak i gorko zapłakaw polez na piecz.

     Albo wspominał wójta naszej porozowskiej gminy Garbowskiego, który jak tylko widział żebraka rzucał mu do czapki jakiś grosz i prosił:

     - Módl się, żebracze, żeby cham nigdy nie był panem!

     Według wersji mojej mamy, w ten sam sposób postępowali w stosunku do żebraków niektórzy Żydzi porozowscy. Mama moja staruszka, mimo swoich 89 lat, ma świetną pamięć, chętnie może opowiedzieć o początkach Porozowa, czy o księdzu wikarym Jabłońskim, który po mszy przylatywał do mojego dziadka Józefa wołając:

     - No, Szałkiewiczu, dajcie zapalić!

     Albo o tym jak dziadek Józef woził wozem Żyda po towar do Białegostoku, a tej wiosny była bardzo wielka woda i po przejechaniu jakiejś grobli rozpłynął się cukier w workach – i po interesie. I jak moja babcia Franciszka, bodaj latem 1920-go roku, pieląc warzywa w ogródku na naszym chutorze koło Gornostajewicz zobaczyła dwóch czerwonoarmistów i przeprowadziła z nimi słynną rozmowę:

     - Babuszka, a daleko li do Warszawy?

     - Nie, dzietki, niedaleko. Tam – za gorkaju…

     Poszli sobie, ale babcia jeszcze słyszała ich dialog:

     - Ty, Sierioża, kogda w Warszawu pridiosz, szto siebie kupisz?

     - Ja? Sapogi nowyje chromowyje, a ty czto?

     - Ja? Ja garmoszku…

     Biedacy, nigdy nie zobaczyli chyba ani tej mitycznej Warszawy, ani polskich sapogów czy garmoszki, polegli pewnie gdzieś pod Radzyminem, nieudacznie eksportując na Zachód zgniły towar – wszechświatową rewolucję. Szkoda mi ich, bo byli to pewnie prości ludzie, Rosjanie, pędzeni przez zwariowanych wodzów na niechybną pohybiel…

Domek w Porozowie

     Mama opowiada też o pierwszej sowieckiej wywózce rodzin zamożnych chłopów, policjantów i „socjalnie niebezpiecznych elementów” zimą 1940 roku, o strasznym mrozie, płaczu i jęku wywożonych, o małych dzieciach owiniętych w lniane pakuły… Czy dojechali oni chociaż te 20 kilometrów do najbliższej stacji kolejowej – o tym tylko archiwa mogą powiedzieć…

     Nowa władza, chcąc po raz drugi w ciągu stulecia zrealizować ideę rozszerzenia rewolucji na całą Europę i świat, zaczęła budować pod miasteczkiem Łysków lotnisko, ale stało się jak w tym modnym obecnie kawale o Estończyku – „nie ponadobiłoś” – nie przydało się. Adolf był człowiek bystry i dobrze poinformowany, dlatego uderzył pierwszy, więc Józef, chociaż ponoć chytry i mocny, musiał uciekać. A płytami z tego lotniska wybrukowano potem w Porozowie chodniki… To już po wojnie, ale była jeszcze wojna. Różna była w różnych miejscach, miała różne oblicza. Niemcy, jak wszędzie, spędzili miejscowych Żydów do getta, ogrodzili getto drutem kolczastym, część Żydów wymordowali na żydowskim kirkucie, część w lesie, a pozostałych wywieźli do Treblinki. Wśród nich byli pewnie krewni Ester Rachel Kamińskiej, słynnej aktorki, twórczyni zawodowego teatru żydowskiego w Polsce, ona się przecież urodziła w Porozowie.

     - Szkoda, że tyle narodu przepadło, szkoda Żydków! – powtarzał często mój nieboszczyk ojciec.

Potem, już po wojnie, nagrobkami z cmentarza żydowskiego sowieci mościli drogę z Porozowa do Wołkowyska…

     I tak Porozów stał się częścią Prus Wschodnich i Trzeciej Rzeszy. Ale administracja w gminie była polska, pisarzem gminy był niejaki Piórko, a mama ciągle wspomina niemieckich oficerów – Ślązaków, którzy pokazywali zdjęcia swoich rodzin, żon i dzieci:

     - Proszę Pani, nam ta wojna była niepotrzebna – przekonywali.

Kościół św. Michała w Porozowie

     Podczas wojny Porozów płonął kilka razy i nasza rodzina mieszkała u kogo się dało, po pustych żydowskich kamienicach, po sąsiadach albo na chutorze koło Gornostajewicz. Byli Niemcy, akowcy nie pojawiali się. Partyzantki bolszewickiej wprawdzie nie było, była za to „partyzantka zarobkowa”. Często naszą osadę nawiedzali obywatele z karabinami i z córkami na wozie. Brali, oczywiście, co tylko w oko wpadło:

     - Tatu, a len brać?

     - Biary, biary, daczuszka, maci wouny napradzie…

     Potem wojna się skończyła i pewnego wieczoru mój przyszły wujek, wtedy jeszcze kawaler, Kazimierz Piniuta, idąc z wieczorków od mojej cioci Jadzi z Gornostajewicz, zgubił na górze przed wsią Kusince, zwaną Żołnierka, nowe piękne kalosze…

     Po wojnie, po raz nie wiadomo który w swojej historii, Porozów zaczął się odbudowywać. Umarł Stalin, przyszedł Malenkow, po Malenkowie – Chruszczow… Za czasów Chruszczowa przepadł nam, porozowianom, Józef Stalin. To było na początku lata, nocą, podczas balu absolwentów. Pijany stróż szkolny, zwyciężony wódką i winegretem (taka sałatka owocowa zaprawiona oliwą), usnął pod krzakiem bzu, a kiedy się obudził, to posągu Stalina już na postumencie nie było. Chował się biedaczek, myśląc, że jak znajdą, to rozstrzelają… Ale tak się stało w całym kraju – Stalin zrobił się ohydny, odrażający i niemodny…

A mój tata pracował gdzie się da, z pracą wtedy było bardzo ciężko, chciał razem z rodziną wyjechać do III Rzeczypospolitej, mam w archiwum rodzinnym podanie z prośbą o wypuszczenie naszej rodziny do Polski. Nie wiem czy mu odmówiono, czy sam potem zrezygnował, ale zostaliśmy jak i inni rdzenni mieszkańcy Porozowa, tutaj, na swojej ziemi i chyba tu nas po raz ostatni poniosą na plecach, najpierw do kościoła, a potem na cmentarz… Mój nieboszczyk szwagier, Ziutek Romanowski, bardzo nie lubił zwiedzać tego smutnego miejsca i na propozycje mojej siostry:

     - Ziutek, pójdziemy na cmentarz? – uśmiechając się odpowiadał:

     - Po co? Jak trzeba to zaniosą…

Dawny alkierz domu w Porozowie

     A propos cmetarza raz jeszcze: niedawno spoczął na nim Jerzy Dzmuchowski, porozowianin, na stałe zamieszkały w Grodnie. Ostatnie dni i lata swego życia, będąc już na emeryturze pracował przy Farze Grodzieńskiej, miał złote ręce. Właśnie tymi złotymi rękami dokonał odważnego czynu: ciemną nocą odbił posągowi Lenina w Porozowie wielki palec prawej ręki. Chciał, oczywiście, odwalić całą rękę (w niedalekich Sopoćkiniach jacyś nieznani sprawcy odbili Leninowi głowę), ale nadszedł nocny stróż i pan Jerzy musiał uciekać… Długo Iljicz stał z rdzawą armaturą zamiast palca, zanim przylepiono mu na tę armaturkę kawałek betonu…

     Weselej w Porozowie robi się wiosną i latem, kiedy wracają babcie i dziadkowie, zabrani przez córki i synów na zimę do wielkich, ciepłych miast, kiedy odwiedzają ich wesołe, hałaśliwe wnuczęta, kiedy kwitną jabłonie i wiśnie w sadach, a stara Gusztynowa grusza na miedzy, niby panna młoda, stoi cała w pszczołach i kwiatach, kiedy… Ach, kiedy ta wiosna wreszcie przyjdzie, moi drodzy?…

Wiktor Szałkiewicz. http://kresy24.pl.

Звездопад потока Персеид.

 

     Добрый день!

     Как всем известно с раннего детства, летом: в августе проходит самый сильный звездопад. 

       В ночь на 13 августа самый мощный метеорный поток года Персеиды достигнет максимума. Пик активности метеоров достигнет 12 августа с 21:15  –  до 23:45 по минскому времени. Средняя частота появления метеоров в ночном небе в эту ночь составит около 100 штук в час.

     Так что, если небо будет чистым, можно будет загадать много желаний!

Африканская чума свиней.

     Наверное все уже слышали об АЧС - африканская чума свиней.

     Соберем немного информации в одной статье.

     Африканская чума свиней (АЧС) – это вирусное, очень заразное заболевание свиней. Оно проявляется лихорадкой, кровоизлияниями, воспалительными, обменными и некротическими (с отмиранием тканей) изменениями в различных органах. Чумой его назвали потому, что оно очень быстро передается и при непринятии экстренных мер вырастает до размеров эпизоотии, нанося свиноводству огромный экономический ущерб. Болеют свиньи всех возрастов и пород в любое время года. Другие виды сельскохозяйственных животных и птица африканской чуме свиней не подвержены. Смертность при этой болезни достигает 100 процентов.  Также АЧС не болеют люди.

     Вирус АЧС отличается большой устойчивостью. В почве он может сохраняться до 180 дней, в мясе – 5-6 месяцев, в свинарниках после удаления больных свиней – не менее 3 недель, при комнатной температуре – от 2 до 18 месяцев, при +5 – до 5 лет.

     Но не будем перепечатывать материал Гродненской правды, а дадим ссылку на статью "Африканская чума свиней: как с ней бороться?" - там Вы найдете общие сведения об этом заболевании, признаки.

     Немного слов о попытках соседних стран обезопасить себя от этого заболевания - читать здесь.

     О мерах по предотвращения АЧС в нашей стране: "Белорусам запретили держать свиней в 5 километрах от свинокомплексов "

     Ну и, напоследок, что думает об этом  главный ветеринарный врач Гродненского района Валерий Смолей.

     Здоровья Вам и вашим свинкам.

Uczestnicy wojny obronnej w 1939 roku.

Немного весенних фотографий.

Несколько фотографий, сделанных в начале мая.

А здесь скоро будет маленькое видео для засидевшихся в городах - в котором главное - звуки.

Первомай.

Немного из прошлого:

Первомая ждет народ,
Чтоб вскопать свой огород.
 И рассаду с февраля,
 Что уж поднялася вся,
 В землю надобно сажать.
 Где уж праздники справлять?
 Приезжайте к нам на дачу,
 Вас работой озадачим.
 Но зато на зорьке алой
 Соберемся у мангала,
 А потом попьем и чай -
 Вот и встретим Первомай!

С праздником весны!

Пусть будет на душе у вас весна — в любое время года! 

А в вашем доме — каждый час царит прекрасная погода!