понедельник, 21 февраля 2011 г.

Музей боевой славы Порозовской СШ

Музей открыт в 1986 году. Экспозиция музея размещена в помещении площадью 144 кв.м. Основной фонд музея составляет 350 экспонатов.

Разделы экспозиции:

1) Панорама «Великая Отечественная война».
2) Её имя носила комсомольская организация школы.
3) По партизанским тропам.
4) Они освобождали Родину.
5) Боевой путь 137, 73,и 26-ой артиллеристских дивизий, которые участвовали в освобождении г.п.Порозово.
6) «В землянке».
7) Кровавые тропы войны.

Экспозиция посвящена событиям Великой Отечественной войны, партизанскому движению на территории района, ветеранам войны.

Адрес музея: Свислочский район, г.п. Порозово,
ул. Советская, 40 а, тел. (8-01513) 2-62-38.

1) Панорама «Великая Отечественная война», с которой начинается экспозиция школьного музея Боевой Славы.


2) В центре посёлка Порозово находится братская могила, в которой захоронены воины 137-ой и 73-ей дивизий 48 армии, которые летом 1944 года погибли при освобождении бывшего Порозовского района Брестской области.

3) Землянка, созданная в музее, помогает посетителям представить условия, в которых жили партизаны бригады имени Пономаренко Порозовского района.

4) «Родина – мать зовёт» содержит материалы об истории 137-ой и 73-ей дивизий.

5) Схема боевого пути 137-ой Бобруйской ордена Суворова ІІ степени и 73-ей Новозыбковской орденов Ленина, Красного Знамени, Суворова ІІ степени стрелковых дивизий, освободивших летом 1944 года бывший Порозовский район Брестской области от немецко-фашистских захватчиков.

6) «В боях отстояли Отчизну свою» посвящён ветеранам Великой Отечественной войны, которые проживали и (или) проживают на территории микрорайона школы.

7) «Ваш подвиг приближал Победу» рассказывает о партизанском движении на территории бывшего Порозовского района Брестской области.

8) Стенд отражает жизненный и боевой путь Ольги Соломовой, имя которой носила комсомольская организация Порозовской СШ.

9) Выпускники школы, которые избрали героическую профессию офицера, защитника Отечества.
Источник: Музей боевой славы Порозовской СШ

понедельник, 14 февраля 2011 г.

Пачатковая адукацыя

Напярэдадні школьнай рэформы, к пачатку XIX ст. у Беларусі склалася вельмі заблытаная сетка навучальнх устаноў, пазбаўленых адзінага кіраўніцтва, не звязаных паміж сабою паслядоўнасцю школьных праграм і прынцыпаў навучання.
У першай палове XIX ст. на тэрыторыі Беларусі налічвалася 130 пачатковых школ з якіх 35 знаходзіліся ў Гродзенскай губерніі.
Пачатковая школа ўтрымлівалася за кошт “складак абывацеляў” у мястэчках і невялікіх гарадах, за кошт асобных буйных памешчыкаў у іх вотчынах, а таксама за кошт духавенства пры розных рэлігійных арганізацыях.
Арганізацыя памешчыкамі пачатковых школ у сваіх вотчынах для навучання дзяцей прыгонных сялян – з’ява даволі распаўсюджаная ў Расіі канца XVIII – пачатку XIX ст. Як правіла, такія школы адкрываліся ў мястэчках, якія былі цэнтрамі маенткаў.
Абывацельскія ці мяшчанскія пачатковыя школы ўтвараліся ў мястэчках ці невялікіх гарадах з мэтаю падрыхтоўкі элементарна пісьменных людзей для патрэб мясцовага гандлю і прамысловасці. Гэта былі найбольш прымітыўныя па арганізацыі і зместу навучання і даволі стракатыя па сацыяльнаму складу прыходскія школы. Арганізацыя такіх школ звычайна адбывалася ў выглядзе своеасаблівага дагавору паміж бацькамі вучняў і духавенствам адпаведнага веравызнання. Царква, духавенства давала школе настаўніка, памяшканне для заняткаў, забяспечвалі навучэнцаў падручнікамі, а бацькі плацілі за ўсе гэта грашыма ці натураю. Такія школы былі больш дэмакратычнымі па складу навучэнцаў. У многіх з іх займаліся прадстаўнікі розных сацыяльных груп – дзеці сялян, купцоў, мяшчан, духавенства і дваран, бацькі якіх маглі плаціць за навучанне ў школе ці такія дзеці, якія атрымлівалі элементарную адукацыю шляхам збірання міластыні.
Школы, якія ўтрымліваліся за кошт духавенства пры розных рэлігійных арганізацыях ставілі сваей мэтаю падрыхтоўку навучэнцаў да паступлення ў старэйшыя класы сярэдніх манастырскіх навучальных устаноў. Вучыліся ў манастырскіх прыходскіх вучылішчах у большасці выпадкаў дзеці духавенства і шляхты.
Праграма пачатковых школ залежала ад многіх акалічнасцей, сярод якіх галоўнае месца займаў узровень ведаў самаго настаўніка. Веды ж настаўніка часцей за ўсе не выходзілі за рамкі багаслоўя і элементарнай пісьменнасці. Асноўнае месца ў вучэбным плане павятовых вучылішчаў займала вучэнне польскай і лацінскай моў і літаратуры, а таксама французскай і нямецкай моў. Прыблізна чвэрць усяго вучэбнага часу адводзілася на фізіка-матэматычныя і прыродазнаўчыя навукі. У гэтых вучылішчах выкладаліся таксама гісторыя, геаграфія, логіка і права. Так званае хрысціянскае вучэнне ў вучэбным плане адсутнічала, але мясцовы свяшчэннік быў абавязаны кожны дзень перад урокамі і ў святочныя і нядзельныя дні вадзіць вучняў на набажэнствы. Руская мова ў вучэбны план уводзілася толькі ў тым выпадку, калі сярод вучняў былі ахвотнікі яе вывучаць.
Значная роля ў асветніцка-адукацыйным плане належала Ваўкавыскаму ўезду. З канца XVIII ст. тут пачалася перабудова сістэмы адукацыі. Адным з першых у рэчышчы рэформаў было заснаванне вучылішча каталіцкага закону місіянераў у Лыскаве. Яно не адрознівалася высокі музроўнем выкладання. Вучылішча лічылася сярэдняй навучальнай установай, але фактычна давала адукацыю крыху вышэй за пачатковую. Тут выкладалася свяшчэнная гісторыя, арыфметыка геаметрыя, фізіка, прыродазнаўства, мовы і іншыя прадметы. Фінансаванне лыскаўскага вучылішча было слабым. Не хапала грошаў на дастатковае набыцце падручнікаў. Калі згодна з распачатай у Віленскай навучальнай акрузе зменай навучальнай літаратуры, вучылішчы і гімназіі сталі абнаўляць свае бібліятэкі, лыскаўскія місіянеры здолелі набыць толькі 75 кніг на суму 10 з паловай рублеў.
У 1825 г. згодна з новым статутам вучылішчаў у Лыскаўскім вучылішчы было прадпісана ўвесці выкладанне рускай, нямецкай і французскай моваў і паменшыць выкладанне польскай у сувязі з дзейнасцю і раскрыццем тайных таварыстваў. алЕ дырэктар вучылішча не быў у стане наняць настаўнікаў па гэтых прадметах – не хапала школьнага фундушу. У гэты час улады падазрона ставяцца да школ, якія ўтрымліваліся каталіцкімі законамі. Усе гэта садзейнічала закрыццю Лыскаўскага вучылішча ў 1825 г.
Цэнтрамі школьнай пачатковай адукацыі былі таксама мястэчкі Рось, Воўпа, Мсцібава. Дадзеныя аю колькасці вучняў у іх прыведзены ў наступнай табліцы:

Прыходскія
школы 1805 1809 1820 1825

У м. Рось 6 н. Зв. 34(26хл.,8 дз.) 26

У м. Воўпа 14 15(13хл.,2 дз.) 18(15хл.,3 дз.) 36

У м. Мсцібава н.зв. 12 22(21хл.,1 дз.) Н.зв

Аб змесце навучання ў прыходскіх школах можна судзіць па наступных звестках: у Роскай прыходскай школе вучылі “чытаць, пісаць, лічыць, катэхізісу, навуцы маральнай і граматыцы”. У Мсцібаўскай прыходскай школе акрамя таго вывучалі геаграфію і рускую мову, а ў Воўпаўскай – лацінскую.
У 1857 г. прыходскія вучылішчы існавалі ў Ізабеліне (адчынена ў 1840 г., мураваны будынак, вучняў у 1857 г. - 21), Росі (адчынена ў 1800 г., драўляны будынак, вучняў у 1857 г. - 15) і Воўпе (вучняў у 1857 г. - 26).
У гэты перыяд у Свіслачы, акрамя гімназіі, дзейнічалі і іншыя навучальныя ўстановы: прыходскае вучылішча, прыватны дзявочы пансіен Арлоўскай, сельскае прыходскае вучылішча для дзяржаўных сялян. Па статыстыцы ў прыходскім вучылішчы колькасць вучняў была наступнай:

1805 10 чалавек
1807 15 чалавек
1809 12 хлопцаў і 2 дзяўчынкі
1820 75 хлопцаў і 20 дзяўчат
1830 11 чалавек

Праграма вучлішча была наступнай: Катэхізіс, чытанне, чыстапісанне, арыфметыка, руская і польская мовы. Па дадзены на 1827 г. тут было 29 вучэбных кніг, 48 табліц узаемнага навучання, 6 геаграфічных карт. У прыватным дзявочым пансіене Арлоўскай выкладанне праводзілі настаўнікі Свіслацкай гімназіі. Тут вывучалі Закон Божы, расійскую, польскую, лацінскую, французскую, нямецкую мовы, арыфметыку, музыку, танцы. У 1830г., напрыклад, было 18 вучаніц. Сельскае прыходскае вучылішча для дзяржаўных сялян было адкрыта ў Свіслачы ў 1845 г., у 1857 г. тут вучыліся 44 хлопчыкі і 21 дзяўчынка.
У НАГБ у Гродна захавалася справа “Аб адкрыцці ў маентку Свіслач школы аграномаў”, якая ўтрымлівае праект стварэння на базе Свіслацкай гімназіі земляробчай школы па ўзору Горы-Горыцкай. У пастанове Гродзенскай палаты дзяржаўных маемасцяў ад 13 верасня 1844 г. адзначалася: “К устройству агрономической школы в м. Свислочи благоприятствует в особенности, что в означенном местечке находится гимназия; само же имение Свислочь … с удобностью может быть назначено на ферму для практических занятий и опытов усовершенствованного хозяйства”. Планавалася поўны курс навучання падзяліць на 3 гады (1 год: руская мова, геаграфія, арыфметыка, чыстапісанне, маляванне, чарчэнне; 2 год: руская мова, геаметрыя, заалогія, геаграфія, батаніка, чыстапісанне, садаводства; 3 год: руская мова, маляванне, чарчэнне, хімія, практычная механіка;). На першы год колькасць выхаванцаў абмяжоўвалася 12 чалавекамі, але адзначалася, што “по мере распространения института количество их может быть увеличено”. Нагляд за школай на першыя 3 гады даручаўся дырэктару гімназіі Фішару.
Структура навучальных устаноў і іх колькасць на Ваўкавышчыне з цягам часу змянялася. У 1835 г. статыстыка падае тут наступныя навучальныя ўстановы: Свіслацкая гімназія, Лыскаўскае ўезднае духоўнае вучылішча, Воўпенскае і Роскае прыходскія вучылішчы. Гэтыя вучылішчы, прызначаныя для дзяцей падатнх саслоўяў, давалі самую прымітыўную, пачатковую адукацыю. у Іх працавалі 1-2 настаўніка. Неадменна ўставала пытанне стварэння школ пісьменнасці для сялянскіх дзяцей. Гэтыя школы павінны былі несці важную функцыю – праводзіць выхаванне сялянства на прынцыпах “самаўладдзя, праваслаўя і народнасці” ствараючы базу для русіфікацыі, а таксама апірышча для барацьбы з польскім нацыянальным рухам. Таму ў 50-я гады пачынаецца масавае стварэнне народных школ. Школы былі малакамплектныя. Грошы на ўтрыманне гэтых школ давала часткова дзяржава, а часткова іх утрымлівала праваслаўная царква і нават самі сяляне. У Ваўкавыскім уездзе з 1860 г. па 1861 г. было адчынена 23 такіх школы.
У 1798 г. у Шчучыне была заснавана рэзідэнцыя жаночага каталіцкага ордэну “Сясцер міласэрдзя”, а пры ей заснавана школа, дзе займалася 16 вучняў. Есць думка, што гэта школа далучылася да школы піяраў, так як пасля 1805 г. звестак аб крыніцах яе ліквідацыі не існуе.
Школа піяраў у Шчучыне была аднесена ў разрад “няпоўных” з 3-мя класамі. Вылічыць колькасць вучняў у Шчучынскай піярскай школе вельмі цяжка. Дакументы сведчаць, што школу наведвалі каля 2-х дзесяткаў вучняў. У 1818 г. налічвалася 8 вучняў, а ўжо у 1828 г. піяры вучылі 72 чалавекі.
Трэба заўважыць, што ў мястэчку піяры заснавалі дзіцячы дом і “элементарную” (пачатковую) школу. Кожны год у дзіцячым доме знаходзіліся каля 60 сіротаў. Вельмі часта жыхары мястэчка прыводзілі сваіх дачок у дзіцячы дом, дзе яны разам з усімі вучылі мовы і музыку. Вучэбны план калегіума і школы ўключаў 7 асноўных курсаў (гісторыя царквы, усеагульная гісторыя, логіка і метафізіка, этыка, тэалогія, замежныя мова, лексіка) і рад дапаўняльных.
Па дадзеным на 1820-1821г. школа ў Шчучыне налічвала не менш як 140 вучняў. У 1828 г. школа была пераведзена ў разрад павятовых дзяржаўных школ.
У другім дзесяцігоддзі XIX ст. на Беларусі распаўсюджваецца метад узаемнага навучання ў пачатковай школе. К канцу першай чвэрці XIX ст. ў Беларусі налічвалася ўжо 13 школ узаемнага навучання, у тым ліку ў шарашове, Воўпе. Усе яны належалі буйным землеўладальнікам і былі адным з гаспадарчых прыдаткаў памесця. Падрыхтоўка вучняў праводзілася толькі ў зімнія месяцы, бо летам дзеці працавалі ў полі, на агародзе і ў рамесных майстэрнях. Школы ўзаемнага навучання былі паказчыкам імкнення сялян да адукацыі.
У 1820 г. ланкастэрская школа была адчынена ў Гродна. У 1822 г. – у Лідзе і Слоніме. Прыватныя вучылішчы ўзаемнага навучання існавалі ў маентку Шчорсы (заснавана ў 1820 г. А. Храптовічам, у 1822 г. колькасць вучняў у ім дасягнула 350), а таксама мястэчках Воўпа, Свіслач (у 1826 г. – 50 вучняў), Новае месца (1826 г.- 75 вучняў), Крошын (1830г.- 25 вучняў), Шарашова (1830г. – 26 вучняў), Бездеж (1830г. – 73 вучня). У 1833 г. 2-х класнае ланкастэрскае вучылішча адчынілася ў Шчучыне.
З 1843 г. у Гродзенскай губерні ствараліся школы для дзяржаўных сялян: сельска-прыходскія вучылішчы ведамства Міністэрства дзяржаўнай маемасці. У 1845 г. было адчынена 14, у 1846 – 4, у 1849 г. –25, 1857 г. –26 такіх школ. 12 сельска-прыходскіх вучылішчаў размяшчаліся ў мястэчках: Воўпа, Ялоўка, Свіслач, Поразава, Дзятлава, Дзярэчын, Ружаны, Здітава, Шарашова, Бяроза, Моталь, Бездзеж. У 1857 г. у іх вучыліся 357 хлопцаў і 60 дзяўчат.
Пачатковыя школы ігралі значную ролю, так як яны давалі доступ местачковаму насельніцтву ў навучальныя ўстановы. Яны спрыялі развіццю адукацыі сярод жыхароў мястэчак, а таксама гарадоў. У некаторай ступені пачатковыя школы садзейнічалі далейшаму эканамічнаму развіццю мястэчак.
groedu

суббота, 5 февраля 2011 г.

Встреча выпускников.

Первая суббота февраля - традиционный день встречи выпускников. Поздравляю всех с этим событием. И главное, не то, что это встреча через год после окончания школы, или через пять, десять или двадцать лет, а то, чтобы хотел встретиться с одноклассниками, хотелось рассказать им свои новости и узнать, как у них дела, порадоваться их успехам, и, конечно же, вместе вспомнить школьные годы.
В дополнение скан (для увеличения щелкнуть по нему мышкой) выписки из протокола педсовета Порозовской средней школы от 1958 года.
Выписка из протокола педсовета Порозовской средней школы от 1958 г.

14. Поплавской Ирине
36. Поедайлову Вячеславу
37. Талай Ивану
38. Хамидулину А.
39. Шалкевич Казе

среда, 2 февраля 2011 г.

Поразава – старажытнае паселішча

Поразава – старажытнае паселішча, якое існавала ўжо ў XV ст. Па некаторых дадзеных, у 1460 г. тут быў пабудаваны касцёл Пятра і Паўла. Фундатарам яго быў Ян Рынвід. Адпаведна з роспісам падаткаў, што быў зацверджаны ў Вільні на вольным сойме, «места Поразаўскае» плаціла 20 коп грошай у дзяржаўную скарбонку. Гэта было ў пяць разоў меньш, чым бралася з места Берасцейскага і ў два з паловай разы меньш, чым з Менска. Столькі ж, колькі плаціла Поразава, уносілі Ліда, Высокае, Кляшчэлі, Браслаў і інш.
Як сказана у рэвізорскім лісце ад 4 снежня 1615 г.: «король его милость Жыгимонт Першый ствержает иж право им майдэборскае от короля его милости Александра наданое, зостаючы их пры помененом...», далей рэвізоры называюць дату гэтага дакумента — 3 чэрвеня 1523 г. Такім чынам, правы на самакіраванне поразаўцы атрымалі амаль адначасова з Менскам. У 1616 г. места атрымала герб.
Пазней вольнасці пацверджаны Уладзіславам IV (10 чэрвеня 1639 г.), Янам Казімірам (6 жніўня 1652 г.), Міхаілам (20 студзеня 1679 г.), а таксама Янам III і Аўгустам II. Апошні з іх 22 лістапада 1718 г. даў поразаўцам «заручны ліст». У ім навакольная шляхта папярэджвалася ад наездаў і рабункаў места пад пагрозай штрафа у 10 000 коп гропіаў літоўскіх і крымінальнай адказнасці адпаведна са Статутам ВкЛ 1588 г.
Пажар 1767 г. значна пашкодзіў места і знішчыў касцёл, які быў адноўлены графам Тышкевічам. У 1878 г. у месце было каля 300 дамоў, 1454 жыхары, з якіх 556 яўрэі. Хрысціяне займаліся ганчарствам, земляробствам, а яўрэі дробным гандлем. На той час у месце існавалі праваслаўная царква і касцёл. У канцы XIX ст. у Поразаве ўсяго 658 жыхароў, праваслаўная царква, касцёл, яўрэйскі малітоўны дом, вучылішча, аптэка і некалькі крамаў. Зараз гарадскі пасёлак знаходзіцца ў Свіслацкім раёне Гродзенскай вобласці.
Паводле:
Анатоль Цітоў
Геральдыка беларускіх местаў
Мінск, Полымя, 1998
radzima.org